«Λουκής Λάρας» Δ. Βικέλα, Α Κεφάλαιο,  Μέρος 2ο

             Λίγες μέρες μετά την Κυριακή εκείνη του αφορισμού, πήγα ένα πρωί στο Χάνι των Εβραίων, για να συγκεντρώσω χρήματα. Είχα εισπράξει ένα ποσό και έβαζα στον κόρφο  μου τον σάκο που περιείχε τα χρήματα, όταν ακούω ξαφνικά κραυγές και ποδοβολητό και βλέπω έναν χείμαρρο Χριστιανών και Εβραίων να κατευθύνονται τρέχοντας προς το μέρος μας. Προτού προλάβει ο Εβραίος να κλείσει την πόρτα, η σκοτεινή αποθήκη είχε γεμίσει από τρομαγμένους ομόθρησκούς του.

Σμύρνη, εβραϊκή συνοικία (greek-language.gr)

             Οι διακεκομμένες φράσεις, τις οποίες ψιθύριζαν στην ισπανική τους διάλεκτο, δεν με διαφώτισαν ούτε με καθησύχασαν. Δεν γνώριζαν ούτε αυτοί τι συνέβη και γιατί έφευγαν. Αφού ο θόρυβος κόπασε και επανήλθε έξω η ησυχία, ανοίξαμε με προσοχή την πόρτα. Σταδιακά και οι υπόλοιπες αποθήκες άνοιγαν, μέσα από τις οποίες έβγαιναν όσοι βρήκαν καταφύγιο, ενθαρρυμένοι και από στόμα σε στόμα έγινε επιτέλους γνωστή η αληθινή αιτία εκείνου του τρόμου.

             Μια καμήλα που κουβαλούσε φορτίο βαμβακιού έπεσε προς τον στενό δρόμο της αγοράς και όπως έπεσε,  έσπασε την πόρτα ενός εργαστηρίου. Ο κρότος της σπασμένης πόρτας, οι κραυγές των αγωγιατών και των Εβραίων που βρίσκονταν μέσα στο εργαστήριο, η κοσμοσυρροή γύρω από την καμήλα που έπεσε, όλα αυτά θεωρήθηκαν  κατευθείαν ως  αρχή  οχλαγωγίας και ακολούθησε γενική παραζάλη και φυγή και τρόμος.

             Όταν υπάρχει η απαιτούμενη δόση ψυχολογικής προδιάθεσης, δεν χρειάζονται πολλά για να διαδοθεί πανικός και φόβος. Δυστυχώς, δεν υπήρχε ισχυρός λόγος για να υπάρξει αυτή η προδιάθεση. Επειδή ο ερεθισμός των Τούρκων αυξανόταν μέρα με την μέρα και ήταν γνωστές οι  συναθροίσεις στις συνοικίες τους και είχαν  ακουστεί απειλές ενδεχόμενης επίθεσης. Αλλά εγώ ακόμα δεν ήξερα τίποτα σχετικά με αυτά, ούτε προέβλεπα  εκείνη την ημέρα νέες συγκινήσεις.

             Αποχαιρέτησα λοιπόν τους Εβραίους, δίπλωσα το ρούχο μου στο στήθος μου για περισσότερη προφύλαξη μέσα στον κόρφο μου του σάκου και ξεκίνησα για να επιστρέψω στο σπίτι μου. Αλλά μόλις μπήκα στην κεντρική οδό της αγοράς, άκουσα και πάλι κραυγές  και αλαλαγμούς και πριν προλάβω να κάνω στην άκρη ή να προφυλαχθώ, βρίσκομαι μέσα σε πλήθος Τούρκων που έτρεχαν κρατώντας στα χέρια τα σπαθιά τους γυμνά. Πώς δεν με καταπλάκωσαν, πώς δεν με σκότωσαν, δεν μπορώ να καταλάβω ούτε τώρα.

Σμύρνη, εβραϊκή αγορά (greek-language.gr)

             Με παρέσερνε το ρεύμα. Έτρεχα κι εγώ  μαζί τους. Άρπαζα εδώ κι εκεί κλωτσιές και γρονθοκοπήματα αλλά έτρεχα, έτρεχα κατατρομαγμένος, χωρίς να γνωρίζω ούτε πού πηγαίνω ούτε τι θα απογίνω αλλά και χωρίς να το σκέφτομαι. Ήταν σαν όνειρο αλλά φριχτό όνειρο. Γνώριζα καλά τους δρόμους της Σμύρνης αλλά δεν έβλεπα  από ποιους δρόμους περνούσα- ούτε τώρα θυμάμαι.

             Θυμάμαι μόνο, ότι σε μια στροφή του δρόμου είδα απέναντί μου την πόρτα του Χανίου και την αναγνώρισα. Ήταν μισόκλειστη. Δεν γνωρίζω πως βρέθηκα μέσα στο Χάνι, στο δωμάτιό μου, δίπλα στον πατέρα μου. Όλα αυτά είναι μπερδεμένα στη μνήμη μου. Θυμάμαι μόνο ότι βρέθηκα ξαπλωμένος στο στρώμα, ανάσκελα, να βαριανασαίνω και από πάνω μου, κοντά στο κεφάλι μου ο πατέρας μου με ράντιζε με κρύο νερό.
Θυμάμαι ότι αισθανόμουν ένα βάρος στο στήθος, και τότε μόνο σκέφτηκα τον σάκο, έφερα το χέρι στην καρδιά και τον σήκωσα από το στήθος. Θυμάμαι το χαμόγελο του πατέρα μου όταν του παρέδωσα τον σάκο. Το χαμόγελο εκείνο το κατάλαβα ως έκφραση ευχαρίστησης για τα χρήματα που διασώθηκαν. Αλλά όταν απέκτησα και εγώ παιδιά, τότε μόνο κατάλαβα την αληθινή του σημασία.

             -Τι με νοιάζουν εμένα τα χρήματα; Μόνο για σένα νοιάζομαι γιέ μου. 

 
             Να το νόημα του πατρικού εκείνου χαμόγελου. Με αγαπούσε ο πατέρας μου˙ με αγαπούσε πολύ. Ποτέ δεν μου το έδειξε με διαχύσεις ή με επιδείξεις τρυφερότητας. Μόνο όταν πέθανε και δεν τον είχα κοντά μου και αναπολούσα τις περιπέτειες και τα πιο ασήμαντα περιστατικά της πολύχρονης συμβίωσης μας, τότε μόνο κατάλαβα και εκτίμησα με ακρίβεια τον βαθμό της στοργής του για μένα. Γιατί να συνέβη έτσι; Άραγε διότι απαιτείται να χάσουμε κάτι, για να αισθανθούμε όλη τη αξία του; Ή μήπως διότι οι συμφορές και τα δεινοπαθήματα μου άνοιξαν αργότερα το νου και μου πλάτυναν την καρδιά;

             Πού έτρεχαν, στο μεταξύ, εκείνοι οι Τούρκοι; Κατόπιν το έμαθα. Κατευθύνονταν προς τη συνοικία των Φράγκων με κακούς σκοπούς για όσους κατοικούσαν εκεί. Ευτυχώς ο πασάς τούς πρόλαβε και κατόρθωσε να τους κατευνάσει και δεν συνέβη τη μέρα εκείνη τίποτα που δεν θα το ευχόταν κανείς. Δεν είχε όμως έρθει ακόμα η αρχή της αληθινής τρομοκρατίας. Και όμως, η οχλαγωγία εκείνη, η πρώτη διαδήλωση Τούρκων ενόπλων εναντίον Χριστιανών, η πρώτη μου συναίσθηση του πραγματικού κινδύνου, έμεινε χαραγμένη στη μνήμη μου, ζωηρότερα ίσως απ’ όσα είδα και έπαθα αργότερα.

             Από τη μέρα εκείνη, οι Τούρκοι έγιναν επιθετικότεροι. Αίμα δε χυνόταν αλλά οι βρισιές, οι απειλές, τα βλοσυρά βλέμματα, η επίδειξη των όπλων, ήταν επίφοβα προοίμια της επερχομένης καταιγίδας. Γιατί τα πράγματα χειροτέρευαν και απλωνόταν η επανάσταση. Και σε κάθε κραυγή ελευθερίας των Ελλήνων, απαντούσε μια νέα έκρηξη του τουρκικού φανατισμού, μέχρι που στο τέλος έλειψε κάθε φραγμός και οι Τούρκοι αφηνίασαν σαν μανιασμένοι  και έσφαξαν και λεηλάτησαν και αιχμαλώτισαν.

 Ραγιάδες και Οθωμανοί - Historical Quest (historical-quest.com)

              Oι ειδήσεις  δεν έρχονταν σε εμάς ούτε τακτικά ούτε με ακρίβεια αλλά έφτανε οπωσδήποτε ως τα εσωτερικά του Χανίου μας ο αντίλαλος των πρώτων εκείνων σεισμών της εθνεγερσίας. Έτσι μαθαίναμε τι γινόταν στην Βλαχία ,έτσι ακούσαμε  μία μέρα ότι η Πελοπόννησος  ξεσηκώθηκε και ότι ο αρχιεπίσκοπος Πατρών και οι προεστοί της Πελοποννήσου έγιναν επικεφαλής του κινήματος, ενώ συγχρόνως  ήρθε η φήμη, ότι η Ύδρα και οι Σπέτσες επαναστάτησαν.

             Κάθε φορά που, ανατρέχοντας μέσω της μνήμης μου στο ένδοξο εκείνο παρελθόν, συλλογίζομαι όσα έγιναν  και αναλύοντας τις τότε εντυπώσεις  μου, εξετάζω αυτά ως μια αντανάκλαση, να το πω έτσι-της  κοινής τότε γνώμης, καταλήγω συχνά στο συμπέρασμα, ότι η  συμμετοχή των ναυτικών νησιών μας στο εθνικό κίνημα ευθύς μόλις άρχισε ο αγώνας, συνετέλεσε, περισσότερο ίσως απ΄ όσο πολλοί  σήμερα μπορούν να καταλάβουν, στην στερέωση και την διάδοση  της επαναστάσεως. Δεν το λέω αυτό για την μέγιστη υλική βοήθεια, την οποία  τα ελληνικά πλοία παρείχαν στο έθνος, ούτε για τα λαμπρά κατορθώματα, με τα οποία στεφανώθηκε, με ένα νέο αμάραντο στεφάνι το ελληνικό όνομα. Όχι· αυτά τα είδαμε  και τα καταλάβαμε στη συνέχεια. Αλλά από την αρχή, όταν εμείς που ζούσαμε μακριά από τον κρατήρα της εθνικής έκρηξης,  ακούσαμε ότι οι Υδραίοι, οι Σπετσιώτες και οι Ψαριανοί σήκωσαν την σημαία της ελευθερίας, συναισθανθήκαμε  ζωηρότερα περί τίνος επρόκειτο.

           Οι πλοίαρχοι της Ύδρας, των Σπετσών και των Ψαρών εκπροσωπούσαν, με ορατά – μπορούμε να πούμε- και συγκεκριμένα στοιχεία, τον γενικό, τον πανελλήνιο χαρακτήρα της επανάστασης. Γιατί πολλοί απ’ αυτούς ήταν γνώριμοι, πολλοί θεωρούνταν φίλοι, τα ονόματα και τα πρόσωπά τους ήταν γνωστά σ’ όλα τα λιμάνια, σ’ όλες τις αγορές, όπου ζούσαν Έλληνες. Έτσι, όταν ακούσαμε ότι οι άντρες εκείνοι, οι γνώριμοι, οι φίλοι μας, αγωνίζονταν «υπέρ πίστεως και πατρίδος» κι ορκίστηκαν ή να ελευθερωθούν ή να πεθάνουν, ηλεκτριστήκαμε όλοι πολύ περισσότερο, απ’ όσο, όταν μάθαμε για το κίνημα του Υψηλάντη ή και γι’ αυτή ακόμα την εξέγερση της Πελοποννήσου.

Τα νησιά στον χάρτη

            Μιλάω για τις πρώτες μέρες του αγώνα και τις πρώτες εντυπώσεις. Στη συνέχεια, προέκυψαν άλλες αφορμές, για να συναισθανθούμε τον αδιάσπαστο δεσμό μας με τους  επαναστάτες. Οι Τούρκοι, σφάζοντας και καταστρέφοντας και αιχμαλωτίζοντας παντού άοπλους άνδρες και γυναικόπαιδα, φρόντιζαν να μας θυμίζουν την ενότητα του γένους, ακόμα και αν εμείς είχαμε  διάθεση να την ξεχάσουμε.

 Η ναυμαχία των Σπετσών, Σπέτσες, το νησί της Μπουμπουλίνας | Άγνωστη Ελλάδα (maxmag.gr) 

 
             Συγχώρεσέ με, αναγνώστη, για τις παρεκβάσεις μου. Στο γέρικό μου χέρι, που υπακούει στην ώθηση της γεροντικής καρδιάς μου, αρέσει να ασχολείται με τις συσσωρευμένες αναμνήσεις  των παθημάτων και των εντυπώσεων των νεανικών μου χρόνων. Η πρόθεσή μου είναι να περιοριστώ μόνο στην αφήγηση των περιπετειών της ζωής μου. Αλλά  η ζωή του καθενός μας αποτελεί μια μικρή μονάδα ενωμένη με το σύνολο των πραγμάτων  που μας περικυκλώνουν.

             Πώς να ξεχωρίζω κάθε φορά, τις δονήσεις του εαυτού μου από την συνολική κίνηση του γενικού ανεμοστρόβιλου, μέσα στον οποίο παρεσυρόμουν;

             Για αυτό, και επειδή είμαι γέρος, δεν θα αποφεύγω ίσως τέτοιες παρεκβάσεις γράφοντας τα απομνημονεύματά μου. Αλλά δεν έχεις καμία υποχρέωση να με διαβάσεις μέχρι τέλους, αναγνώστη μου. Όταν ήσουν μικρός και σου έλεγε παραμύθια η παραμάνα, τα έλεγε για να ευχαριστήσει όχι μόνο την δική σου περιέργεια αλλά και την ανάγκη που είχε η ίδια να λέει. Σε έπαιρνε ίσως ο ύπνος κάποιες φορές. Αλλά  εξακολουθούσε εκείνη να λέει, και συ ξυπνούσες και άκουγες το τέλος της διήγησης. Να γιατί θυμάσαι την αρχή μόνο και το τέλος πολλών παραμυθιών, χωρίς ίσως να γνώριζες, γιατί δεν θυμάσαι την μέση. Αλλά το δικό μου παραμύθι δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος- ώστε μπορείς να κοιμηθείς από τώρα, αναγνώστη μου. Δεν με διακόπτεις.

Γάλα και χρήμα: η ιστορία του θετού θηλασμού | ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ (argolikivivliothiki.gr)

(Για την αναζήτηση σημασιών άγνωστων λέξεων του πρωτοτύπου σε λεξικά, την αναζήτηση σχετικών εικόνων από το διαδίκτυο και την απόδοση του παραπάνω αποσπάσματος από την καθαρεύουσα στην Νέα Ελληνική εργάστηκαν οι μαθητές των περυσινών Γ2 και Γ4 του Γυμνασίου Γαζίου: Μηλιώρης Νικόλας, Παχάκη Μαριεύα, Πρεβεζάνος Οδυσσέας, Ζερβού Μαρία, Καλλέργη Ειρήνη, Εγγλέζου Αφροδίτη, Καλογεράκος Ηλίας. Φιλολογική επιμέλεια: Βλασία Διαμαντή)  

Συνεχίζεται…..