«Λουκής Λάρας» Δ. Βικέλα, Β Κεφάλαιο - Μέρος 3ο

          Αλλά όσο οι Τούρκοι δεν έσφαζαν και δεν αιχμαλώτιζαν  θεωρούσαμε τους εαυτούς μας ευτυχείς,  αναλογιζόμενοι αυτά που συνέβαιναν αλλού. Οι γυναίκες δεν έβγαιναν καθόλου από τα σπίτια τους και εμείς αποφεύγαμε όσο ήταν δυνατόν κάθε συνάντηση με τους Τούρκους και ζώντας κρυφά περιμέναμε με υπομονή αλλά και με μεγάλη αγωνία να περάσει η οργή του Κυρίου.

          Στο μεταξύ η συνεχιζόμενη κράτηση των ομήρων,  η διαρκής συσσώρευση Τούρκων από την Ασία μέσα στο φρούριο, η βίαιη αφαίρεση όλων των όπλων από τους κατοίκους όλου του νησιού, όλα αυτά δεν προμήνυαν τίποτα καλό για εμάς. Προαισθανόμασταν ότι ερχόταν η καταστροφή, καθώς βλέπαμε το σάλο της επαναστάσεως να πλησιάζει στα παράλιά μας. Γύρω μας το νησί των Ψαρών από τη μία και η Σάμος από την άλλη ήταν ήδη ελεύθερα νησιά από μήνες, απόπειρες εξεγέρσεων γίνονταν στην Μυτιλήνη, τα δε ελληνικά πλοία διέσχιζαν με θρίαμβο το πέλαγος και έπλεαν όλο και συχνότερα στα νερά της Χίου.

          Ένα απόγευμα ο Ζενάκης μάς έφερε μυστηριωδώς την είδηση, ότι ο πασάς υποπτεύεται ότι θα γίνει επίθεση εναντίον του νησιού.

          Την επόμενη ημέρα  σαράντα  επιπλέον προύχοντες κατόπιν εφόδου φυλακίστηκαν μέσα στο φρούριο και διπλασιάστηκε έτσι ο αριθμός των ομήρων. Ο πατέρας μου δεν ήταν ευτυχώς από τους πλουσιότερους της Χίου και δεν συμπεριελήφθη στην καταγραφή.

Xριστιανοί ευγενείς της Χίου με τα οθωμανικά καλπάκια στο κεφάλι Ελεύθερη Έρευνα – www.freeinquiry.gr – ΜΙΑ ΧΟΥΦΤΑ ΤΥΧΟΔΙΩΚΤΕΣ

          Μετά από λίγες ημέρες ακούστηκαν ψίθυροι, ότι πλοία από τη Σάμο αποβίβασαν απεσταλμένους και ότι αυτοί έμεναν κρυμμένοι σε απόμερα σημεία του νησιού.

          Οι Τούρκοι ήταν ολοφάνερα ανήσυχοι. Έστελναν συνέχεια περιπολίες στα χωριά. Κάποιοι από τους ομήρους στάλθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Τα πράγματα φαίνονταν ότι θα χειροτέρευαν. Βλέπαμε ότι έρχονταν κρίσιμα συμβάντα.

          Οι φόβοι μας δεν άργησαν να πραγματοποιηθούν. Στις 9 Μαρτίου (1822) προς το απόγευμα, σαράντα περίπου πλοία φάνηκαν στο πέλαγος αντίκρυ μας και διαδόθηκε από σπίτι σε σπίτι η είδηση ότι έρχονται οι επαναστάτες. Από το μπαλκόνι του σπιτιού μας έβλεπα τα πλοία να πλησιάζουν το λιμάνι μας και άκουγα στο φρούριο να χτυπούν τα τύμπανα σημαίνοντας κίνδυνο. Οι Τούρκοι κλείστηκαν περιμένοντας έφοδο.

 Η αποστασία των Ρωμιών στη Χίο 1821Ελεύθερη Έρευνα – www.freeinquiry.gr – ΜΙΑ ΧΟΥΦΤΑ ΤΥΧΟΔΙΩΚΤΕΣ

           Το ίδιο εκείνο απόγευμα, κατά τη δύση του ήλιου, ξεκινήσαμε εσπευσμένα για τον πύργο μας στην εξοχή. Δεν ήμασταν οι μόνοι που φεύγαμε. Απέναντι στον άμεσο κίνδυνο, λησμονήθηκε και η απαγόρευση της δημογεροντίας και ο φόβος της τουρκικής εξουσίας. Κι έτσι εγκαταλείψαμε το πατρικό σπίτι.   

          Μετά από τριάντα χρόνια επισκέφτηκα ως ξένος την πατρίδα και είδα κατεστραμμένη τη Χίο και ερειπωμένο το σπίτι μας. Αλλά ο πατέρας μου πέθανε περιπλανώμενος ούτε είχε πριν πεθάνει την παρηγοριά να δει τουλάχιστον τα παιδιά του να ξανακερδίζουν σε ξένη γη την άνεση και την ευημερία. Πέθανε ενόσω συνεχιζόταν ακόμα η θλίψη της καταστροφής και η δυστυχία του ξεριζωμού. Αλλά τότε φεύγοντας δεν μπορούσαμε να δούμε ότι εγκαταλείπαμε το σπίτι μας για πάντα και ότι θα περάσουμε όσα περάσαμε.

          Καθώς απομακρυνόμασταν από την πόλη συναντούσαμε χωρικούς που μαζεμένοι κατέβαιναν προς αυτήν. Ήταν άοπλοι αλλά πήγαιναν με σκοπό να παραλάβουν από τον στόλο όπλα. Αυτοί γνώριζαν όσα δεν γνωρίζαμε εμείς. Ο Λογοθέτης και ο Μπουρνιάς επικεφαλής 3000 Σαμίων ήταν μέσα στα πλοία και έρχονταν να ελευθερώσουν τη Χίο. Δυστυχώς δεν μας έφεραν την ελευθερία αλλά την καταστροφή. Εν τούτοις το επόμενο πρωί αποβιβάστηκαν και κυρίευσαν αμαχητί την πόλη ελπίζοντας ότι οι Τούρκοι που είχαν κλειστεί στο φρούριο δεν θα αργούσαν εξ ανάγκης να παραδοθούν.  

Λυκούργος Λογοθέτης Λυκούργος Λογοθέτης - Βιογραφία - Σαν Σήμερα .gr (sansimera.gr)

          Ενώ συνέβαιναν αυτά, εμείς μέναμε ήσυχοι στην εξοχή. Ο κρότος μόνο των πυροβόλων τάραζε πού και πού την ησυχία μας και μας θύμιζε πάνω σε πιο κρατήρα βρισκόμασταν. Αλλά οι πυροβολισμοί δεν ήταν συνεχείς. Όσο για μένα, δεν ξέρω πώς και γιατί αλλά εκεί στην εξοχή λησμονούσα και έγνοιες και φόβους. Είχα άραγε συνηθίσει πια τη ζωή των αέναων ανησυχιών; Είχα μήπως ενθαρρυνθεί από την ιδέα ότι η σημαία της ελευθερίας κυμάτιζε πάνω από την  πατρίδα μου; Ή απλώς και μόνον ο οργασμός της άνοιξης και η μυστηριώδης ηδονή της φύσης που αναγεννιόταν μεταδιδόταν στην καρδιά μου και ζούσα καθώς ζούνε τα άνθη και σκεπτόμουν όσα σκέπτεται ένα πετούμενο πουλί;

          Δεν ξέρω. Αλλά όσες φορές αναπολώ εκείνη την δυστυχώς σύντομη περίοδο της διαμονής στον πύργο μας, δεν θυμάμαι τρόμους και φόβους και νύχτες αγρύπνιας και μέρες αγωνίας. Θυμάμαι μόνο τις πορτοκαλιές ανθισμένες, τον αέρα γεμάτο μυρωδιές και τα κελαηδήματα των πουλιών και το τρίξιμο του μαγγανοπήγαδου και τον γέρο κηπουρό να καθαρίζει τις ρίζες των δέντρων και τη θέα του κάμπου και της θάλασσας από το μπαλκόνι του πύργου μας. Αυτά μόνο θυμάμαι.

Πύργος στον κάμπο της Χίου File:Jardin de l'ile de Scio - Choiseul-gouffier Gabriel Florent Auguste De - 1782.jpg - Wikimedia Commons

          Κι όμως ήμουν 21 ετών νέος τότε! Και τώρα, τη στιγμή που γράφω αυτές τις αναμνήσεις, απορώ και θυμώνω με τον εαυτό μου, πώς, αντί να καταφύγω εκεί στον εξοχικό πύργο με τους ηλικιωμένους γονείς και τα αδέρφια μου, πώς δεν έτρεξα να καταταχτώ κάτω από τη σημαία του αγώνα, πώς δεν πήρα κι εγώ τα όπλα στα χέρια κι ας έπεφτα στο τέλος πολεμώντας. Αλλά τώρα σκέπτομαι και αισθάνομαι διαφορετικά. Τότε… Είναι ανάγκη, αναγνώστη μου, αφού εξιστορώ τις περιπέτειες της ζωής μου, είναι ανάγκη να σε εξοικειώσω περισσότερο με το ταπεινό άτομό μου. Είναι ανάγκη να εξομολογηθώ με κάθε ειλικρίνεια και μετριοφροσύνη, πώς και γιατί ούτε ψυχικά ούτε σωματικά δεν είχα τα προσόντα για να πράξω τότε αυτό που σήμερα σε παρόμοιες περιστάσεις θα απαιτούσα να πράξουν τα παιδιά μου. Δεν θα με ανεβάσει στην εκτίμησή σου η εξομολόγηση αυτή αλλά δεν είναι πρόθεσή μου να σε εξαπατήσω παρουσιάζοντας τον εαυτό μου καλύτερο από ό,τι ήμουν και από ό,τι είμαι.

          Είπα ψυχικά και σωματικά. Σωματικά, φίλε αναγνώστη, η πικρή αλήθεια είναι ότι είμαι μικρόσωμος πολύ και ότι ποτέ δεν κατόρθωσα μπροστά σε άντρες ή γυναίκες να λησμονήσω το ταπεινό ανάστημά μου. Κι επειδή εγώ το θυμάμαι, νομίζω πάντα ότι και οι άλλοι το παρατηρούν. Ακόμα και τώρα, παρά το ότι οι συμπολίτες μου με τιμούν, παρά το ότι συχνά έχω την πρωτοκαθεδρία στις παρέες τους, είτε απλά χάρη στην προχωρημένη ηλικία μου, είτε γιατί με συμπαθούν, ποτέ, το ομολογώ, ποτέ δεν μπορώ να περιορίσω τη δειλία που γεννά μέσα μου η συναίσθηση του μικρού σώματός μου.

          Και τώρα τουλάχιστον είμαι υγιής. Αλλά μέχρι να μεγαλώσω, η φιλάσθενη κράση μου καθιστούσε ακόμα περισσότερο ασήμαντο το σώμα μου. Και η αγωγή των παιδιών τότε δεν ήταν όπως σήμερα. Ούτε στο σχολείο, ούτε μετέπειτα δεν μου δόθηκε αφορμή για σωματική άσκηση. Οι γονείς τότε ούτε γνώριζαν ούτε φρόντιζαν για την ανάγκη της σωματικής ανάπτυξης των παιδιών τους.

          Έτσι λοιπόν ήμουν. Μικρόσωμος και φιλάσθενος. Στο σχολείο του παπα-Φλούτη ήμουν το παιχνίδι των συμμαθητών μου, στη Σμύρνη μέσα στο Χάνι ήμουνα γνωστός με το όνομα Μικρο-Λουκής. Κι αυτού του είδους η περιφρόνηση των άλλων, καθώς επηρέαζε την δική μου αυτοεκτίμηση, δεν βοηθούσε βεβαίως την ανάπτυξη ηρωικών διαθέσεων.  

1821 – 1837: Τα «Λογιστικά Βιβλία / Κατάστιχα» (του Κώστα Νιφορόπουλου) | ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ACCOUNTANCY GREECE

          Εάν τότε γνώριζα όσα σήμερα, αυτά τα αισθήματα που κρύβονταν μέσα στη ψυχή μου, ίσως να ζητούσαν και να έβρισκαν διέξοδο, υπερνικώντας τις φυσικές μου ελλείψεις. Αλλά και η ψυχή μου ήταν τότε μικρή και αγύμναστη, όσο και το σώμα μου. Διότι ήμουν αμαθής, αμαθέστατος, όπως ήδη είπα, αναγνώστη μου. Ούτε την ορθογραφία είχε κατορθώσει να μου μάθει ο καλός παππά-Φλούτης, παρότι μου παρέδωσε κείμενα του Αισώπου και λόγους των Πατέρων. Όσα ιταλικά και γαλλικά διδάχτηκα, τα έμαθα μέσω του «Τηλέμαχου». Αλλά και αυτόν ολόκληρο ποτέ δεν τον διάβασα. Αφότου δε βγήκα από το σχολείο, δεν άνοιξα ποτέ βιβλίο για ανάγνωση, εκτός από τα  εμπορικά κατάστιχά μας. Είχα κάποιες αμυδρές και συγκεχυμένες ιδέες περί Λεωνίδα και Μαραθώνα και περί Γαλλικής Επανάστασης αλλά για ελευθερία και ανεξαρτησία και για τα υψηλότερα ανθρώπινα αισθήματα δεν έκανα σκέψεις ούτε γνώριζα κάτι συγκεκριμένο και καθαρό. Ο κόσμος μου ήταν το χάνι και πατριωτισμός μου το ισοζύγιο. Χρειάστηκε να κυλιστώ στη δυστυχία, να δω την καταστροφή, τα βάσανα των δικών μου, να ζήσω τις ωδίνες της Ελλάδας που γεννιόταν, να δω από κοντά τις θυσίες και να εκτιμήσω τα κίνητρα των αγωνιζόμενων παιδιών της, για να ανοίξουν τα μάτια της ψυχής μου και να ανάψει μέσα της η κρυφή φωτιά του πατριωτισμού, για να διψάσω για μάθηση και να κατανοήσω τον κόσμο και να γίνω άνθρωπος… όμως πάντα μικρόσωμος άνθρωπος.

Συνεχίζεται…

(Για την αναζήτηση σημασιών άγνωστων λέξεων του πρωτοτύπου σε λεξικά, την αναζήτηση σχετικών εικόνων από το διαδίκτυο και την απόδοση του προηγούμενου και του παραπάνω αποσπάσματος από την καθαρεύουσα στην Νέα Ελληνική εργάστηκαν οι μαθητές των περυσινών Γ2 και Γ4 του Γυμνασίου Γαζίου: Ελευθερία Κεφαλογιάννη, Ελένη Μαματζάκη, Ελένη Μπαγορδάκη, Μαριεύα Παχάκη, Ελένη Περυσινάκη, Ροδούλα Χαιρέτη, Νικόλας Μηλιώρης, Γιώργος Σφακιανάκης, Οδυσσέας Πρεβεζάνος. Φιλολογική επιμέλεια: Βλασία Διαμαντή) 

«Λουκής Λάρας» Δ. Βικέλα, Β Κεφάλαιο - Μέρος 1ο

             Το φως του ήλιου είχε κρυφτεί αλλά δεν είχε έρθει ακόμη το σκοτάδι της νύχτας, όταν κλείσαμε  την αποθήκη και βγήκαμε από το Χάνι. Η πύλη ήταν ακόμη ανοικτή. Δεν είχαμε ούτε σάκο, ούτε δέμα, ούτε κάτι άλλο να δείχνει τους σκοπούς μας. Στους κόρφους μας μόνο και μέσα στα ρούχα μας κρύψαμε ό,τι μπορούσαμε να πάρουμε μαζί μας με ασφάλεια και κρυφά.

             Κανείς από τους γείτονες ή τους συγκάτοικους δεν γνώριζε  το μυστικό μας. Αλλά εκείνη τη στιγμή μου φαινόταν σαν να το γνώριζε ο κόσμος όλος˙ μου φαινόταν οι ανοικτές ακόμα πόρτες και  τα παράθυρα της αυλής σαν να είχαν μάτια και να έβλεπαν μέσα από τα ρούχα μας, τα βάθη των κόρφων μας και βαθύτερα ακόμα, της καρδιάς μας τους στοχασμούς. Δίπλα στην πύλη στεκόταν ο γέροντας φύλακας με τα χέρια πίσω.

             - Πώς τόσο αργά  έξω; Μας ρώτησε. Για πού;

             - Πηγαίνουμε στην εκκλησία, αποκρίθηκε ο πατέρας μου.

             Δεν ήταν ούτε ημέρα ούτε ώρα εσπερινού. Δεν τόλμησα να πω λέξη στον πατέρα μου αλλά ήμουν βέβαιος, ότι ο γέρος Οθωμανός αντιλήφθηκε ότι φεύγαμε και ότι θα τρέξει να μας καταδώσει. Κάθε σκιά μακριά μου μού παρουσιαζόταν ως γιανίτσαρος ή ζεϊβέκης* που κρατούσε σπαθί στα χέρια του. Σε κάθε βήμα περίμενα κάποια απροσδόκητη καταστροφή.

Ζεϊμπέκοι - Βικιπαίδεια (wikipedia.org)

             Με τη θεία χάρη καμία ανεπιθύμητη συνάντηση δεν διατάραξε την πορεία μας. Ο πλοίαρχος είχε ορίσει πού θα τον βρίσκαμε, σε απόμερη άκρη της πόλης και μας περίμενε στην ακτή. Η βάρκα ήταν πιο πέρα˙ ερημιά  και άκρα ησυχία στην ακτή και σκοτεινό το βράδυ. Πηδήξαμε μέσα στο σκάφος και φύγαμε!

             Μόνο όταν ανεβήκαμε στο πλοίο, αισθάνθηκα το στήθος μου ελαφρύτερο και ανέπνευσα ελεύθερα. Ξένα πλοία δεν είχαν ακόμη λεηλατηθεί από τους Τούρκους κι επομένως κάτω από τη ρώσικη σημαία της γολέτας*, πίστευα ότι  κάθε άμεσος κίνδυνος είχε εκλείψει. Φανταζόμουν ότι φεύγοντας από την Σμύρνη, φεύγαμε και από τους τρόμους και τα βάσανα και τους κινδύνους και λησμονούσα την πρώτη μου από την αρχή εντύπωση, ότι  πηγαίνοντας στη Χίο δεν σωζόμασταν από τους Τούρκους.

             Άλλωστε, όσο το σκεφτόμουν τόσο πειθόμουν ότι εκεί θα μέναμε αβλαβείς και ήσυχοι. Οι λίγοι Τούρκοι της Χίου ήταν ήρεμοι και εντέλει ήταν λίγοι. Οι Χιώτες ήταν εργατικοί, φιλήσυχοι και ειρηνικοί. Επειδή ευημερούσαν και ήταν αυτοδιοικούμενοι, ήταν οι πιο καλότυχοι από όλους τους Έλληνες τότε. Δεν υπήρχε λοιπόν πιθανότητα ούτε η επανάσταση να μεταφερθεί και στη Χίο ούτε η οργή και ο φανατισμός των Τούρκων να ξεσπάσει εναντίον των κατοίκων. Γι’ αυτό έβλεπα με ήσυχη καρδιά την προετοιμασία της αναχώρησης. Η άγκυρα είχε κρεμαστεί ήδη από την πλώρη. Αφού ανεβήκαμε στο κατάστρωμα, η λέμβος (βάρκα) σηκώθηκε, τα πανιά άνοιξαν και αποπλεύσαμε.

Αυτός είναι ο πιο ωραίος χάρτης της Χίου (aplotaria.gr)

             Τη νύχτα κοιμήθηκα ωραία. Αφ’ ότου οι νυχτερινοί εκείνοι τουφεκισμοί με είχαν ξυπνήσει στις αρχές του Μαρτίου, ο ύπνος μου ήταν διακεκομμένος και ανήσυχος και  τον τελευταίο καιρό οι αυξανόμενοι κίνδυνοι και οι σκέψεις της φυγής μού κρατούσαν τα βλέφαρα ανοιχτά και περνούσα άγρυπνος τις νύχτες. Αλλά πάνω στο πλοίο αισθανόμουν ασφαλής. Σκεφτόμουν λίγο τη μετάβαση στην Αγγλία που ματαιώθηκε, μου ερχόταν στον νου η τρομερή εκείνη παραζάλη στην αγορά, όταν έτρεχα αθέλητα ανάμεσα στους Τούρκους, φανταζόμουν πού και πού ότι έβλεπα μπροστά  μου τον Πατριάρχη στην αγχόνη αλλά όλα αυτά τα δυσάρεστα φαντάσματα τα έδιωξε σιγά σιγά η συναίσθηση της σωτηρίας, η προσδοκία της συνάντησης με τη μητέρα και τα αδέλφια μου και η γλυκές αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας. Η νεότητα είναι από τη φύση της αμέριμνη και αισιόδοξη, δεν της αρέσει να ασχολείται με τα θλιβερά. Οι αναμνήσεις της Σμύρνης διαλύθηκαν σιγά σιγά μέσα από το πρίσμα των ευχάριστων ονειροπολήσεων κι αποκοιμήθηκα γαλήνια, νανουρισμένος από το τρίξιμο του σκάφους και την ομαλή κίνησή του πάνω στα ήμερα κύματα.

            Την αυγή όταν ανέβηκα στο κατάστρωμα, ο ήλιος είχε μόλις ανατείλει.  Απέναντί μας φαινόταν η Χίος, καλυμμένη με διάφανη πρωινή ομίχλη.

Ο Λυκούργος Λογοθέτης «πυροδοτεί» την Επανάσταση στη Χίο | OffLine Post

             Μακριά, προς τα αριστερά, ο πατέρας μου σιωπηλός, μου έδειξε με το χέρι του, σαν ένα σμήνος λευκών περιστεριών, μια σειρά πανιά καραβιών  στον ορίζοντα. Ο γερο- Βισβίλης - νομίζω ότι τον βλέπω μπροστά μου τώρα ενώ γράφω- όρθιος στη πρύμνη, με τα δύο του χέρια στο μέτωπο  και γύρω από τα μάτια του ατένιζε με προσοχή, σαν να προσπαθούσε να μετρήσει τα πλοία.

             - Έρχονται ή φεύγουν; ρώτησε ο πατέρας μου.

             - Πηγαίνουν προς τη Σάμο, αποκρίθηκε ο πλοίαρχος. Ο Θεός μαζί τους!

             - Αμήν, απάντησε ο πατέρας μου. Και οι δύο γέροντες έκαναν τον σταυρό τους.

Ναυμαχία της Σάμου - Βικιπαίδεια (wikipedia.org)

             Πρώτη τότε φορά, μου φανερώθηκε συνολικά η ιδέα της Επανάστασης, η αίσθηση της Εθνεγερσίας. Τα λευκά εκείνα περιστέρια ήταν τα πλοία του ελληνικού στόλου. Κυμάτιζε σε αυτά η σημαία του Σταυρού. Και έπλεαν τα πλοία εκείνα ελεύθερα στις ελληνικές θάλασσες  και ήταν πάνω σε αυτά άντρες γενναίοι και άφοβοι και έδειχναν από ακτή σε ακτή τη σημαία τους, εμψυχώνοντας τους Χριστιανούς και αψηφώντας τους Τούρκους και πάνω σε αυτή τη σημαία ήταν χαραγμένες οι λέξεις <Ελευθερία ή Θάνατος!>.

             Όταν είδα τους δύο γέροντες τόσο συγκινημένους, αισθάνθηκα μέσα μου ένα αίσθημα απερίγραπτο, απερίγραπτο πόσο μάλλον, εφόσον ήταν αόριστο και ασαφές. Αισθάνθηκα σαν να έγινε πλατύτερο το στήθος και ψηλότερο το σώμα μου. Αλλά ήταν στιγμιαίο και παροδικό αυτό το αίσθημα. Ίσως, γράφοντας τώρα, να περιγράφω μάλλον τι μπορούσα να αισθανθώ τότε παρά τι πραγματικώς και ακριβώς αισθάνθηκα. Μετά από λίγες ώρες αποβιβαστήκαμε στη Χίο.

«Το αίμα που χύθηκε ήταν τόσο πολύ που κοκκίνισε την θάλασσα»-Η Σφαγή της Χίου – ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΑΧΩΡΗΤΟΥ (choratouaxoritou.gr)

             Περίμενα να δω όπως συνήθως  την παραλία γεμάτη κόσμο, και γνωστούς και φίλους στην προκυμαία, και να ακούσω τα χαρούμενα «Καλώς ορίσατε» και τα αστεία, τα οποία άλλοτε, σε τέτοιες περιπτώσεις, ανταλλάσσονταν μεταξύ της προβλήτας και της βάρκας. Αλλά  το καφενείο στο λιμάνι ήταν άδειο, η προκυμαία έρημη, έρημη η αγορά. Μόνο στις πόρτες κάποιων μαγαζιών οι ιδιοκτήτες, λυπημένοι και σιωπηλοί, μας έβλεπαν με απορία και μας χαιρετούσαν καθώς περνούσαμε.

             Η θέα της γενικής εκείνης στεναχώριας με κατατάραζε και μου ερχόταν να φωνάξω ρωτώντας τους εμπόρους μπροστά από τα μαγαζιά:  «Για όνομα του θεού, τι έπαθε η Χίος, τι συμβαίνει;» Αλλά πήγαινα μετά από τον πατέρα μου και τον ακολουθούσα και δεν ήμουν συνηθισμένος να παίρνω πρωτοβουλία ποτέ, όταν ήταν εκεί αυτός.

             Ευτυχώς ούτε εκείνος κρατήθηκε για πολύ αλλά μπαίνοντας στο κατάστημα παλιού γνωστού τον ρώτησε, χωρίς πρόλογο που να εξηγεί την παρουσία μας, την ίδια αυτή ερώτηση που μου ερχόταν στα χείλη.

             -Βρήκες την ώρα να επιστρέψεις φίλε μου. Εδώ γίνεται ο χαλασμός του κόσμου. Αυτές ήταν οι πρώτες λέξεις του εμπόρου. Αλλά αυτή η μελαγχολική υποδοχή δεν τον εμπόδισε μας δείξει την ευχαρίστηση του που μας συνάντησε.  Μας ανάγκασε να καθίσουμε, επέμενε να μας κεράσει και στο μεταξύ, φιλοξενώντας μας, μας διηγήθηκε αυτά που είχαν συμβεί.

             Τότε μάθαμε ότι ο στόλος, τον οποίο είδαμε την αυγή να πλέει προς την Σάμο, είχε μείνει δέκα μέρες στα παράλια της Χίου, υπό τον ναύαρχο Τομπάζη με σκοπό την εξέγερση του νησιού, αλλά και ότι οι Τούρκοι, όταν είδαν τα ελληνικά πλοία, συνέλαβαν τον ιεράρχη και τους προκρίτους, τους οποίους ακόμα κρατούσαν ως ομήρους μέσα στο φρούριο, ενώ οι ντόπιοι δεν ξεσηκώθηκαν και έφυγε άπρακτος ο στόλος. Και μας αφηγήθηκε λεπτομερώς ο μαγαζάτορας των δέκα εκείνων ημερών τις περιπέτειες και απαριθμούσε τα ονόματα των συλληφθέντων ομήρων, ονόματα σεβαστά και αγαπητά, και περιέγραφε με συγκίνηση τον τρόμο που έσπειρε η σύλληψή τους σε όλο το νησί. Διότι ήταν ήδη γνωστές  οι σφαγές στην Κωνσταντινούπολη. Και η κράτηση των ομήρων θεωρήθηκε εύλογα ως πρόλογος χειρότερων παθών. Έτσι καταλάβαμε, γιατί ήταν η πόλη έρημη και μελαγχολική. Καταλάβαμε ακόμα, ότι η Σμύρνη δεν ήταν η μόνη επικίνδυνη διαμονή και ότι,  όπου ένοπλοι Τούρκοι και υπόδουλοι Έλληνες, εκεί θηριώδης αγριότητα από τη μια πλευρά και διαρκής από την άλλη αγωνία. Κατευθυνθήκαμε σιωπηλοί προς το σπίτι μας.

                                                                                                                                                                                                    Συνεχίζεται…

(Για την αναζήτηση σημασιών άγνωστων λέξεων του πρωτοτύπου σε λεξικά, την αναζήτηση σχετικών εικόνων από το διαδίκτυο και την απόδοση του παραπάνω αποσπάσματος από την καθαρεύουσα στην Νέα Ελληνική εργάστηκαν οι μαθητές των περυσινών Γ2 και Γ4 του Γυμνασίου Γαζίου: Μαρία Ζερβού, Κορίνα Κοκκινάκη, Αφροδίτη Εγγλέζου, Ηλίας Καλογεράκος, Ειρήνη Καλλέργη. Φιλολογική επιμέλεια: Βλασία Διαμαντή)